13.04.2023 İstanbul
Akaryakıt sektöründe yüksekte çalışma: merdivenler
Dünyada en çok yapılan riskli faaliyetlerden biri yüksekte çalışmadır. Bir sandalye ya da masa üstüne çıkarak yapılan her iş, evlerde perde takılması, mutfakta üst dolaplardan malzeme alınması gibi işler en sık yapılan faaliyetlerdir. Denge kaybı ya da üzerine çıkılan nesnenin kayması veya kırılması gibi nedenlerle çok sık düşme kazası yaşanır.
Bu denge kayıplarının büyük bir çoğunluğu kaza piramidine göre ucuz atlatılan kaza denilen hiçbir fiziki hasarın olmadığı kazalardır. Biraz ciddi olan düşme kazalarında kol bacak kırıkları, parmak, el kırıkları, burkulmalar ya da genel olarak travmalar oluşur. Çok daha ciddi olanlarında kafa travmaları, bel travmalarına bağlı uzun süreli geçici sakatlıklardan başlayıp felç kalmaya yani kalıcı sakatlık denilen kazalara kadar gitmektedir. Kat arası merdivenlerden düşmeler de bu gruba dahil edilebilir. Kısa mesafeden bile düşülse en kötü durumda özellikle boyun ve kafa çarpmalarında ölümle sonuçlanan kazalar olmaktadır.
İş kazalarında yerden 1-2 metre yüksekte bir merdivene çıkılarak yapılan işlerde yukarıda anlatılan kazalar çok sık olmaktadır. Akaryakıt istasyonlarında başta istasyon çalışanları olmak üzere montaj, demontaj, bakım ve servis işlerinde müteahhit firma teknisyenleri bina içinde ya da bina cephelerinde merdiven kullanmaktadır.
İSG’de risk kontrol hiyerarşisine göre ilk yapılması gereken yüksekte çalışmayı hiç yapmayacak dizayn ve tasarım yapmaktır. Örneğin akaryakıt istasyonları dış cephesinden bulunan sesli ve ışıklı ikaz sistemleri montaj, bakım ve servis işlerinde bu kategoriye girebilir. Bu cihazlar akaryakıt istasyonu etrafından olan kaldırımlarında yürüyen insanlar çarpmasın diye yükseğe konulmaktadır. Ancak konulan yükseklik bazen gerekenden fazla olduğunda gereksiz yere merdiven kullanımı gerekmektedir. Bunun yerine tasarım yani planlama aşamasında insanlara yürürken çarpmayacak bir konuma konulduğunda bu cihaza erişmek isteyen teknisyenler kollarına kaldırarak hiçbir merdivene çıkmadan işi yapabilmektedir.
Yine kontrol hiyerarşisinde eğer tehlike ortadan kaldırılamıyorsa en azında daha az riskli olacak şekilde düzenleme yapılmalıdır. Bu da akaryakıt istasyonda kurulum ve servis sırasında daha az yükseklikte çalışmaya imkan verecek tasarımların yapılmasıdır. Örneğin 250 cm yükseğe asılacak bir cihaz 220 cm yüksekliğe asılırsa kazanılan 30 cm nedeniyle daha az yükseğe çıkarak çalışma yapılabilir.
Merdivenler ile çalışma yapılırken duvara ya da bir yapıya dayama yapma imkanı olmayan durumlarda A tipi merdivenler kullanılır. Eskiden merdivenlerin genellikle dar olan basamaklarına çıkılır ve orada durularak eller ile iş yapılırdı. Ancak modern iş güvenliği anlayışında artık platformu olan merdivenler kullanılmaktadır. Diğer eski tip merdivenlerin kullanımı yasaklanmalıdır. Platformlar iki ayağında tam basabileceği korkulukları olan merdivenlerdir. Bu sayede eller rahatça kullanılmaktadır.
Akaryakıt istasyonu tasarımında bir diğer dikkat edilmesi gereken konu ise çalışma yapılacak alanlarda merdivenlerin rahatça kurulabilmesidir. Merdivenler çalışma alanına yakına kadar kurulabiliyor olmalıdır. Özellikle bina cephesinde yapılacak çalışmalarda kaldırım genişliği ya da kaldırım üzerine konulan dolaplar bazen bu çalışmaları zorlaştırmaktadır. Dolaplar konulacağı zaman en azından servis verilecek cihazların altına konmamalıdır. Market içinde de en çok aydınlatmalarda kurulum ya da ampul değişimi sırasında erişilmesi gerekir. Burada çoğunlukla market rafları tam aydınlatmaların altına konulduğundan lambalara erişmek için merdiven kullanılamamaktadır. Burada çalışma yapılırken ya raflar çekilme ya da rafın üzerine çıkılmaktadır ki bu da uygun değildir. Elektrik kablosu olan raflarda çekme işleminde ayrıca elektrik ile alakalı riskler ortaya çıkmaktadır. Market raf tasarımı bu anlamda çok önemlidir. En büyük zorluk fazla alanı olamayan dar marketlerde yaşanmaktadır.
Merdivenle çalışma yapılırken en az iki kişi olmalıdır. İkinci kişi merdiveni tutmalıdır. Ayrıca merdivende inip çıkarken 3 nokta kuralına uyulmalıdır. Merdiven çıkarken elde malzeme taşınmamalıdır. Çıktıktan sonra ikinci kişi malzemeleri verebilir ya da çıkan kişi malzemeleri üzerine asacağı çanta kemer gibi aksesuarlarda taşımalıdır. Son olacak çalışma yapılacak alan çevrilerek olası malzeme düşmelerinde istasyonda bulunan diğer insanların ateş hattına girmesi engellenmelidir. Uyarı levhası konmalıdır. El aletlerine düşmeyi engelleyici lanyardlar takılarak yere düşmesi engellenmelidir.