13.10.2023 İstanbul

Şirketimizin Satış Sonrası Hizmetler Müdürü Metin ÖZEN, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) hakkında merak edilen soruları yanıtladı.

• Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin (UTTS) mevcut sistemden farkı nedir?

Bu soruyu üç ana kapsamda açıklamanın daha doğru olacağını düşünüyorum. Bunların en önemlisi, sistemlerin kullanım amacıdır. Mevcut taşıt tanıma sistemleri, şirketlerin akaryakıt tüketimini yönetebilmeleri için geliştirilmiş istasyonlarda ödeme yapmadan yakıt alabilmelerini sağlayan, şirket araçlarının akaryakıt alımlarını limitlendirip takip edebildikleri ve toplu fatura alarak muhasebesel iş yükünü azaltan bir çözümdür. Akaryakıt dağıtım şirketlerine uzun vadeli akaryakıt satışını nerdeyse garanti altına aldığı sadık bir müşteri grubu oluşturmasına olanak sağlamaktadır. Dolayısı ile hem akaryakıt dağıtım şirketleri hem de sisteme dahil olan şirketlere operasyonel ve finansal açıdan yüksek seviyede fayda sağlaması amaçlanmış bir çözüm diyebiliriz. Herhangi bir yasal zorunluluk söz konusu değil. ‘’Ulusal taşıt tanıma sistemi uygulama genel tebliğinde, yayınlanma amacını okuduğumuzda akaryakıt piyasasında rekabet ve eşitliğin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacı ile yapılan bir çok düzenlemenin devamı mahiyetinde atılan bir adım olduğunu anlıyoruz. Zaten bildiğiniz üzere bu kapsamda atılan adımların en önemlilerinden birisi güvenlik seviyesi yükseltilmiş ve elektronik ortamda veri transferi yapabilen yeni nesil ödeme kaydedici cihazlara geçiştir. Görüyoruz ki yeni nesil ödeme kaydedici cihazlara geçiş için son tarih olan 31 Aralık 2023 sonrası hemen bu düzenlemede yürürlülüğe konularak etkin bir denetim sistemi hedeflenmiş. Yasal olarak tüm ticari araçların bu sisteme dahil olması zorunlu tutulmuştur. Yani burada ticari araçların tamamının yakıt tüketiminin denetimi hedeflenmiştir.

Konuyu teknik açıdan ele aldığımızda ise yayınlanan kılavuzda belirtilen detaylar çerçevesinde taşıtların depolarına takılacak cihazlar ve onların istasyonda okunabilmesi ve dolayısı ile taşıtların istasyonda tanınması anlamında teknik açıdan oldukça benzer bir yaklaşım ve çalışma prensibi olacağını anlıyoruz. Farklılaşan en önemli detay ise, taşıt ile akaryakıt pompası arasında bu iletişimin sağlandıktan sonra, taşıt plakası ve bağlı olduğu şirkete ait bilgiler otomatik olarak GİB sunucularına aktarılacak ve bu veri gönderimi yeni nesil ökc’ler aracılığı ile gerçekleşecek. Yeni nesil ökc’ler zaten her satışı GİB sunucularına otomatik olarak göndermektedir. Bu nedenle UTS sisteminin çalışması için istasyonda bir otomasyon sisteminin olmasına ihtiyaç duyulmamaktadır.

Operasyonel açıdan konuya değerlendirdiğimizde ise mevcut Taşıt tanıma sistemlerinin istasyon ekipmanları kurulumu ve araç montajları, sistemin sorunsuz çalışması için gerekli olan elektronik altyapı, sistem bakımı ve servis ihtiyaçları tamamen Akaryakıt dağıtım şirketleri nezdinde organize edilmekte ve bu konuda çalıştıkları otomasyon şirketlerinden hizmet almaktadırlar.

UTS ‘de ise bu sorumluluk istasyon ve araç sahiplerine aittir. İstasyon tarafında ekipmanlar işletici sorumluluğundadır, araç üzerindeki donanımlar ise araç sahipleri tarafından temin edilmelidir. Örneğin tebliğde sahiplik durumu değişen araçlarda depo üzerindeki donanımın değiştirilmesi gerektiği belirtilmiş ve bunun darphaneden yetkilendirilmiş servis noktalarında yapılması önerilmiştir.

• Mevcut sistem devam edecek mi?

Bu soruyu net yanıtlamak için öncelikle tebliğde yayınlanacağı belirtilen teknik kılavuzu beklemek gerekir diye düşünüyorum. Yanıtlanması gereken bazı sorular var. Yukarıda değindiğimiz üzere UTS tamamen ticari taşıtların yakıt tüketimini denetlemeye ve vergi kaybını azaltmaya yönelik bir sistemdir. Dağıtım şirketlerine ve onun taşıt tanıma müşterisi olan şirketlere mevcut sistemin sağladığı avantajların devam ettirilip ettirilemeyeceği konusunda teknik alt yapıyı veya verileri paylaşacak mı bilemiyoruz. Mesela tebliğde en az 1 akaryakıt pompasının UTS ekipmanları ile donatılması belirtilmiş. Ancak tüm ticari araçlar bu sisteme sahip olduğunda ticari araçların UTS ile yakıt alması zorunlu tutulduğuna göre istasyonlarda bu hizmetin 1 pompa ile verilmesi mümkün değil. Dolayısı ile istasyonlar 1’den fazla pompasına bu sistemi monte etmek isteyecektir. Bir istasyonda pompaların bir kısmı UTS, bir kısmı TTS ile çalışabilir, bunda teknik açıdan bir engel görmüyorum ancak operasyonel açıdan hem istasyonu hem de müşterileri zorlayacağını düşünüyorum. Ancak eğer Dağıtım şirketleri ile bu konuda entegrasyon yapılır ve mevcut TTS iş modelinin çalışması için ihtiyaç duyulan veriler paylaşılırsa TTS sistemine gerek kalmayacağını söylemek mümkün.

• UTTS ile ne amaçlanıyor?

En başta da ifade edildiği gibi amaç, akaryakıt piyasasında rekabet ve eşitliğin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele etmektir. Bugün piyasadaki ticari araç sayısının 7,5 milyon olduğu belirtiliyor. Sistem, bütün bu araçların yakıt alımını kontrol etmeyi ve usulsüz fatura ve gider beyanından kaynaklandığı belirtilen 400 milyon USD dolayındaki vergi kaybını engellemeyi amaçlıyor.

• Firmalar bu durumdan nasıl etkilenecek?

Bu konuyu net olarak anlayabilmek için açıkçası teknik kılavuzun yayınlanması ve sonrasında sistemin nasıl çalışacağını net olarak anlamamız gerekiyor. Özellikle UTS ile elde edilen bilgilerin aynı zamanda Akaryakıt dağıtım şirketleri ile paylaşılması durumunda çok ciddi değişikliklerin olabileceğini söylemek mümkün. Bunun gerçekleşmesi halinde mevcut TTS sistemlerine gerek kalmayacağını söyleyebiliriz. UTS sistemine dahil olacak tüm ticari araçlar akaryakıt dağıtım şirketleri için potansiyel bir taşıt tanıma müşterisi haline gelebileceği gibi aynı şekilde ticari işletmeler için de çok seçenekli bir dönem başlayabilir. Örneğin eş zamanlı olarak 2 veya daha fazla dağıtım şirketi ile anlaşarak onların taşıt tanıma müşterisi olabilir ve tedarik açısından çok daha geniş bir istasyon ağına erişebilirsiniz. Araç üzerine takılacak UTS donanımı, marka bağımsız her istasyonda, üzerinde UTS ekipmanı olan pompa tarafından okunabilecek. Dolayısı ile mevcut sistemlerde olduğu gibi, TTS sistemi donanımı üreticisi ve servis sağlayıcısına olan bağımlılık ortadan kalkmaktadır. Bu, özellikle Akaryakıt dağıtım şirketleri açısından otomasyon şirketi seçimi, firma değiştirme veya çoklu opsiyonları değerlendirme açısından daha kolay karar alabilmesine yardımcı olacaktır.

• Resmi Gazete’de UTTS ile ilgili gerekli desteğin EPDK’nın belirlediği otomasyon şirketleri ile akaryakıt dağıtım şirketleri tarafından sağlanacağı bilgisi paylaşıldı. Bu konu hakkında ne söylemek istersiniz?

Tebliğde bu konuda darphanenin yetkilendirdiği kurumların istasyon ve araç montajında yetkili olacağı açıkça belirtilmiş. Dolayısı ile bu hizmetlerin otomasyon şirketleri nezdinde verileceğini söylemek yanlış olur. Bu konuda henüz yetki alacak firmalar ile belirlenen kriterleri bilmiyoruz. Bu detaylar yayınlandığı takdirde, uygun olan her firmanın yetki alabileceğini anlamaktayız.